泰雅傳統文化-談狩獵(二)
t’aring hga kmayal ita qutux gluw, ru mkayal ta ru hata mlata mkangi, ana ta mkkangi lga ini ta nya aniy sgalu utux, baha hmswa kya wal mks’ang gluw nha, qutux gluw qaniy ga nyux nha qengun rwa, nyux nha qengun ru ana musa rgyax musa qmalup ga katun hozil mha nanu, ini ga san mha ini galu utux pi, ungat qoyat nha ga, nanu hkngyun nha la, mwah ngasal lga talagay ana ta musa rgyax musa hlahuy ana ta musa qmalup ana ta mhung rusa ga, ita qutux gluw ini ta nya an sgalu utux, balay kya mha nanu ga anay ta skayal zyuwaw na kin’qwan ita ka qutux gluw qaniy, mha nanu ga baqaw ta cyux mamuw qengun ga ini ga wal simuw mks’ang ga , ini ga wal su kmut squliq ga wal simuw mks’ang squliq ga, ini ga wal simuw mrawi ga, nanu yasa ta ryax mnwah ta rgyax ga ini ta nya an sgalu utux, kngyaw ta yaw qaniy mha ga.
開始是由一個獵團說好要去打獵，但是去尋找獵物卻沒有上天的賜予，因為這一個獵團當中一定有一位發生糾紛，這當中有人隱藏了事情，即使他們去打獵他們的獵狗也會被獵物咬，或發生其他事故，因此不會被上天眷顧，沒有福分，因此他們就會尋找原因。回到家就會檢討，追究原因說我們不論去山上打獵或放陷阱上天也不給獵物，究竟是如何？我們來討論是否我們當中有什麼失誤，發生了什麼事？是否有人隱藏起來沒有告知，是不是有傷人或跟別人結怨，或做了傷風敗俗的事，才使得我們到山上都獵不到獵物，我們來找尋原因。
nanu yasa ga nway sami ka, pinnyugun nha hazi ga, pinnyugun nha hazi gluw nha ga, mze’a mha Yukan lalu nya ga, (aw) Yukan qaniy pinnyugun nha hazi ga, hazi wal mha nanu ms’ang ka kneril nya ini ga wal mha nanu ga, nanu mkaya ta gbyan ru si mgluw ga payat hi sumuw ga payat hi sami glgay ta cyugal ryax, cyugal ryax qaniy ga yaqu wal ta sgalu utux qaniy ga maqux ta qaniy hiya mha, ru ana simuw musa mlata cyugal ryax qaniy ana simuw musa mlata ini ga katun nya hozil mamuw lga, ana simuw musa muluw simuw mxal ga qaniy ga mkyala ta loziy son nya smun la. ana musa mlata qutux ryax lga mkayal gbyan ru suxal nya musa lga si agal lru gluw nha qasa, nanu cyugal qu gluw nha yasa qu snyawgun nha wal m’uqu nha hazi baqun nha hazi lungan nha rwa, ana musa mlata musa qmalup ga katun hozil ru kutan btunux kakay nha ru.
因此我們來分組，互相交換，平常一組的交換人員，例如他叫尤幹，(是) 把尤幹換過來，可能他跟他太太有吵架，或發生什麼事，當天晚上說好，你們一組四個人，我們這一組四個人，用三天時間分別去打獵，如果蒙上天眷顧者就是贏的一方，利用三天的時間去打獵，有一方或許他們的獵狗被山豬咬，這三的打獵發生任何事故者，我們再討論如處置，如此的約定。有的一方人馬才去打獵一天就取得獵物了！另外的一組三個人就會懷疑說我們當中一定有一位做錯事，他們自己會思考，去打獵而獵狗被山豬咬，甚至有人的腳被石頭割破，其實不會無端出事的，有的腳扭傷等等。
ga ini hmut muluw mxal raral rwa, ini ga s’uqu kakay nha s’uqu kakay mtakuy. ktan mkayal mkayal san kasa payat kakay qaniy lga ru sazing papak qaniy ga, nyux nyux mamuw ktan son nya, kakay qa payat kakay rwa ru papak qaniy ru ngungu bzyok qaniy, qaniy nyux nyux sami cbaqan utux qaniy ga, simuw qaniy ana simuw lokah hlahuy lokah mlata ana musa qmalup wal qatun kwara hozil mamuw nyux simuw muluw mxal qaniy loziy qaniy ga cbaq son nya, nanu mkayal hga payat hi mgluw katun hozil rwa, ima lalu son nha ru ubaq (stngsa nha lru rwa) haw, ini su scbaq lga katun su nya mqu lru ana su musa rgyax katun su nya bzyok son nha mha,(san nha mkangi qu zyuwaw qasa ga) aw san nha kya mkangi lru, nanu yasa qu pcbaq lrwa, pcbaq ru mkayal loziy ru baq hiya mha (mrawi) nanu lalu nya rwa Watan ga Yukan ga, ini Watan qaniy wal mq’uqu tmucing kneril ru wal mha nanu busuk lru wal kmayal kneril nya ana su musa rgyax p’ulu su mxal iyat su pciriq muciy kneril nya lga iniciriq lru,( han yal kya lga si ga klayun la rwa) aw nanu yasa qu mhahhaw lrwa,mhahaw payat mspat ngasal lihun ga, mspat ngasal ga payat qaniy mkayal, ima wal m’uqu ga hiya ma, (baqun nha la) mhhaw lga gluw nha qasa ga ini ta phaw ita hiya lru,(aw) sgalu na utux swalan utux ga, nyux sami cbaqun utux simuw qaniy lga phaw ru bleqay ta mkayal ru te ta ungat nanu yaw babaw nya (qesan nha lwrwa) aw qesan nha la,
之後討論結果一方拿出四隻獵物的腳以及兩隻耳朵，說你們看到了，四肢獵物的腳還有山豬的尾巴為證，這是上天的指示，你們這一組即使再賣力的去打獵，用狗圍獵也會被山豬咬，他們這樣指摘對方〈這樣的尋找原因〉對 這樣尋找，因此找到答案了，原來是他〈做錯事〉原來是尤幹或是瓦旦做錯了什麼事，跟太太吵架打了她，或喝酒醉，他太太生氣說了氣憤的話：你去山上會出事，去打獵也獵不到等等〈如果這樣就要處理了〉，對，就要贖罪了，四戶八戶人家討論，是誰的錯就要，〈他們會知道〉那一方就會有懲罰，我們這一方的沒有問題(是)，因為我們有上天的賞賜，既然有上天的教導就要受罰好好檢討，解決處理到以後完全沒事(他們要做隔離儀式) 是獻祭隔離。
ini ga s’agal nha ngta iyat bzyok rwa raral hiya ga ngta ru qnyatan ngta ru magal qwaw ru klayun nha lru, nanu skayal nha kwara qasa lga nanu gluw nha hiya qsuyan nanu hiya spngan nha rwa gluw ta qaniy ga, maki qutux gluw mspat ga qutux balay gaga ru, mspat hi nha qaniy ga qsuyan pyux kawas qaniy smpung ru mkayal lru, nanu leqo ta mkayal lru magal qwaw lru stahuk ngta qesan nha lra (aw) s’agal nha ruma slngux nha ruma qesan nha cipoq cipoq lrwa qesan nha lwa maki ta sa utux bnkis lga bleqa mkayal lru, ana ta musa mlata lga nyux ta na sgalu utux lru, ana ta mhkani kya qoyat tninun ta, tay ta ini k’uguy, ana ta musa mlata musa mqas kneril ta nha lru.
或者他們用雞，沒有用豬以前是用雞就可以，用養的雞還有用酒，做贖罪儀式說明事由，將事情來由坦白說出來，他那一組由最年長的帶領，都是一個家族，一個家族的獵團有八個人，都要遵循一個規範，這八個人一起打獵，由最年長的領頭做儀式，他們很真誠的做贖罪祭，拿酒雞肉做獻祭的儀式，拿竹片削尖串雞肉剁成小小塊，向上天告白認罪，今後去打獵一樣會再蒙福，尋找獵物會有賜予，才不會再白費力氣，去打獵回來妻子歡欣等候。
skayal nha kneril wal mks’ang ru likuy qasa rwa wal kms’ang, ini ga wal mrawi skayal nha uziy ru, skayal nha lga lhbaw kakay blaq qsliq nha lru (han), ana musa mlata lga lgun nha pitu bingi lga hata mita rusa ta la nha, nanu nyux mkayal gbyan son qaniy ga pitu bingi say ta la pitu ryax lga salay ta mita la mha, nanu nyux ciriq lru (blaq lra) blaq la. nanu kmayal lga ini khzi kngyun ta zyuwaw qaniy blaq ta mkayal qaniy lga sgalu ta na utux hbaw hi ta lru ( iwal wal plqwi qu zyuwaw la rwa) aw,iwal qsya qmwax qmwax lga plqwi qwaxan qsya mtasaw lru.
他們就坦白地說出曾因為跟妻子吵架，或做錯什麼事，都要坦誠說出來，都坦率的告白之後上山，腳就不再沉重，心情也開朗許多(是)，等七天後再去打獵，大家說好去巡看所放置的獵陷，比如今晚事情處理好了，就約定七天後去巡看，等七天後去看，果然抓到獵物了(好了)事情好了。因此他們認為這一類的事情必須要這樣處理才會解開，也會再度蒙上天的祝福，心情不再沉重了〈好像洗乾淨了一樣〉，對 就像用水去洗變得乾淨了。
ita qutux wali si ga qutux gluw rwa kruma ga cyugal hi ru payat hi sazing hi, musa mita rusa rwa musa rmaw mita rusa lga, shobing na cyugal snabu, kruma stnaq squliq ga biqan nha ru biqan nha(aw), kruma squliq ga myubing ga, myubing ga ini ssul ini sabu ga. nanu wal stnaq squliq ru pira ita ga, stnaq ta ru nyux mpnga, hngaw cikay ha rawin mga lga hngaw hru, hngaw ha ka si usa, cyux msayux ru, nyux msayux nyux ta mpanga ru (aw), musa su ini rawin mha lga, hngaw ha hngaw hngaw ha son nya hngaw lru, nhngaw kwara sazing hi cyugal hi nha, ana ta pin cipoq kiy aras tatak tahuk ayang ma, tehuk simuw tatak thkun mamuw ga pqasiy mha ru son nya, tehuk sami ngasal lga musa ta qmyu, san ta qmyu rwa, qmyu musa ta matu matu mtswe rwa, (mtswe) aw, raral maki (gaga ga yasa rwa). nanu maki squliq hiya ga, ay tmha uziy ma laxiy ta ( myubing lrwa) laxiy ta lama smabu laxiy ta biq squliq wali ta nha biqan ru, wali qutux ryax stnaqan ta muciy ruma gluw rwa, laxiy ta sabu ruma qutux laxiy si ta laxiy, babaw nya ana ta stnaq laxiy ta soya mha rwa.
一個獵團組織不一定都是一家人，有三個四個兩個人所組成的，去看獵陷去幫忙巡看獵陷，回來會會特別切幾塊肉包起來，預備在半路上遇到人就分享給他們，分給他人(是)，但有些人就比較吝嗇，吝嗇的就不會準備。所以遇到別人，就好比是我們，遇到他們背獵物，他們就說朋友休息一下吧，不要就這樣走，有一點不好意思看他們背獵物〈是〉，你們要去哪裡？停下來休息一下，他會這樣說，他們三個人或兩個人就停下來，拿出獵肉分享，說：只有這一點帶去工寮煮湯吧，分享這一點拿去煮湯他們這樣說，然後到家之後又要分享給部落的人，分享給親戚朋友(親戚)，是，以前都這樣〈這是禮數〉。但是有些人就會說，我們不要〈吝嗇〉預備分享包，我們不要分給別人，他們也沒給過我們，我們不一定會遇到別人等等，有些就有這樣的想法，我們不要預備有的就會說不要，以後我們遇到人也不要這樣做。
nanu mha kya yubing lga yubing lga, ana musa mlata ini karu lga ini qoyat lga, musa mlata ini an sgalu utux lga, wal su hmiriq gaga ru iwal wal su, smoya maniq rwa, wal su krayas squliq iwal su wal kmut squliq la son nha (kmut qolu rwa)aw, kmut qolu nanu mita qsiquw ga, aw raral hiya ga tapay rwa (tokan rwa) tokan ta hiya ga hnkuy nha qaniy rwa, yal qaniy syaw nya qaniy lga turing turing ramu nya lru. talagay kinyubing mha qu saxa lga, talagay kyubing ini biq ana sazing knuta mha lga, nway qeri wali ungat utux mha lru, wali ungat utux bnkis ta ru, babaw nya mha kya lga ini karu (ini qoyat) ini karu na ini biq ini qoyat lga, ini ani sqoyat na utux bnkis la, ana su lokah mlata lga ini si qoyat lga.
所以有這樣吝嗇的舉動，即使去打獵也不會有結果沒有福氣，去打獵不會蒙上天的祝福，因為沒有遵循這個規範，別人也想吃，你略過這樣的人就好像抹煞了他這樣的說法〈割喉〉，是，割喉〈抹煞吃的慾望〉以前這樣說。背負〈網袋〉網袋墊著獸皮嘛，像這樣兩邊會有獵物的血滴下來，就有人會說怎麼那麼吝嗇，連一兩塊也不分享，沒關係，有祖靈在看，有這樣的怨尤以後就不會再有福氣了〈不受祝福〉，不會獵到不會有福氣，不會受到祖靈的眷顧，即使再努力也不會蒙福。
raral ga mita byacing tbluku lga qmisan lrwa (aw la) qmisan lga tltu lga mita byacing la(yasan qu san lmagu byacing), tbluku lga (tumaw) tumaw tbluku lga yasa qu lmgu byacing la, lmagu byacing ru t’aring m’uyut lga t’aring s’atu la. mha qaniy ga muciy qaniy lga t’aring s’atu la (初一la) aw, 1號 lga aw la, mha kya nanu baqun nha smpung nanak pi, bagan ga bagan kilux nanu qmisan ga tehuk qmisan baqun nha zyu’icigat lga maki 日曆misuw huya ru (musa mlata lrwa), tltu lga nanu mita byacing la tbluku tbluku san nha ga, tumaw byacing lga nanu musa mkayal lru gluw su gluw su,ru qmalup ana musa qmalup.
以前會看月亮週期月圓在冬天〈是的〉，在冬天看到月圓〈那就是所謂等候月亮〉月如圓篩〈圓〉月亮圓滿了之後就是等候〈新年〉，等到下玄暗月就要開始辦播種祭儀了。這樣的話就要辦播種祭了〈初一了〉，對 1號了，他們是這樣的知道時節的，夏天的天氣是熱的，到了冬天，那麼冬天是冷天知道大約是11月多了〈陰曆〉，現在有日曆都知道〈準備去打獵了〉，天氣冷了就會留意月亮圓缺，tbluku〈圓篩〉是月圓的意思，他們就會分組討論，一組一組的可以去打獵了。
ana nha nanu mqasuw qaniy ga spngun nha cinngasal ga, pira ngasal su pira laqi su pira hi su ngasal su mha ga magal ku hiya ruma ga cyugal sazing, ungat laqi nha ruma mcqun kruma rwa, si gwagiy baq maniq nanak laqi uziy ay, magal hi mamuw ga magal bun, tt’un nha rwa (tt’un qutux qutux knutan ga) kyahil ga kyahil nanak ay. qaraw ga qaraw nanak bqni ga bqni nanak, hi muzi qaniy ga hi ga hi qni ga qni ru turu ga turu ru qaraw ga qaraw nanak syun beh binah, kyahil ga kyahil nanak pyux kyahil hiya, nanu sa layun qmasuw hga kyahil ha, kyahil qsugun nha ru pira ngasal su ru sazing bun nha sazing bun, cyugal kruma ga mspat laqi ngasal nha lga sapat qaniy ga qqaniq nha (kohe balay ay rwa).
至於分肉的部分，是按家庭的成員，你的家庭有幾個人，幾個孩子，我有五個有的三人兩個人，沒有孩子的就併在一起，按著人口數含嬰兒也算，一家有五口就分5塊，肉會切成塊〈一個個切成塊狀〉肋骨或皮肉，肋骨放在一起，排骨放在一起，腿肉是腿肉。骨頭歸骨頭，里肌肉歸里肌肉，肋骨都放一起另外放，連皮帶肉放一起比較多。
hmobing uziy ga tnaq balay hmobing uziy ga, ini khopa uziy ini cipoq uziy tnaq balay, nanu qutux putung son nha ga, putung raral rwa (aw), kyahil ga qutux putung qasa lga si nha say kasa, khmay ga khmay ay hmiq ga hmiq syun nha binah, aw khmay ga khmay bun nha hru, yaqu msyaw iyat tnaq mha lga, ga iyat tnaq sazing sazing cyugal magal, thay nya lga yaqu hmiq kyahil qasa bun nha lru, nanu qaraw qaniy lga ini tnaq ga galun nha kyahil hmiq ru galan nha qutux khmay uziy ga, plgan nha qaraw (spngun nha) spngun nha ini balay phit raral hiya (kohe balay rwa) kohe balay. ru hi uziy ana msthay hi lga plgan nha ini msyaw lga iyat tnaq qsugun mha lga hi ga hi nanak, sthay qni qasa lga plgan nha ru sbu nha,(ru yan nqu nkis maki bnkis balay ga sbiq nha bnkis ga), maki tunux hiya ga tunux, tunux hiya ga, ini i sazing bnkis hiya ga, qabay hiya ga galun nha miq nha cmniriq,miyan na isu wal cmniriq rwa,ru qabay waqit nya qabay ga wal su thkun lga ini hriqiy ay qabay hiya ga biqan nha (pinciriq) pinciriq, nanu qabay hiya ga ini ta bkay rwa ki’an hmali qasa hiya ga ki’an hi rwa, ru ta qu bnkis balay biqan nha. ru cyugal bnkis lga tunux bka nya ga bkon nha biqan nha sazing qasa lru, qutux bnkis ga biqan nha qabay ga, kya hmali nya ru kya hi nya hazi rwa qabay nya. tunux hiya kya kyahil nya kruma ga si nya gali qabay nya ru biqan nha ru si nha biqiy bnkis balay tunux lga ruma ga mha kya (raral ga mita nkis uziy rwa)mita bnkis musa qmalup uziy ga musa qmalup uziy ga isu hmop ga isu metaq lga nanu yasa ga bnetaq qasa ga qabay nya qaniy biqan nya bhnop ga, thkun nha ru biqan nha loziy ga, biqan nha loziy isu metaq, ru ita hiya ga sening smuling ru slingun ta lru snuling ga nyux ta sre (sqolo rwa) sqolo rwa ana ga bnkis ga biqan ay, biqan nha qsugun nha ini ta qaniq hiya,wal ku shnga raral uziy ru, ana ku metaq uziy wal ku shnga ( bnkis qu qsu miq rwa) biqan ta qnasuw ta lga yasa qu biqan ta, snuling ga 沒有多少rwa, yaqu sazing turu ruma ga cyugal ru sazing galun nha ru, nanu slingun nha qasa lga ro’an nya (turu snyasan qasa ga rwa).
所以開始是分帶皮的肉，分帶皮的肉按家庭人數，兩個每輪一次就分兩塊，有的三個，八個就分八塊，每一個人口都分得到〈很公平〉。切肉的時候大小都一樣，不會太大也不會太小都一樣，以前說跟火柴盒一樣，以前有火柴盒嘛(對)，帶皮的就像火柴盒那樣的大小，厚片的跟薄片的分開來放，厚的就歸厚，分不夠的兩個三個或五個，就用薄片的來補，至於肋骨不夠分，他們也會用薄片的或厚片來補跟肋骨一起分〈會斟酌〉，會斟酌力求公允，以前是這樣的〈非常的公平〉很公平。如果有剩餘的肉，加再一起，或不夠分一輪，剩的肉會跟剩下的骨頭放在一起再分，〈還有耆老那些最年長的會分到什麼〉，有頭的部分頭部，如果有兩位耆老，下巴的部分是給吊到的那個人，比方說是你吊到的，下巴有獠牙的部分，要煮過不可以破壞它，給吊到的那個人，所以下巴是不可以切開它，裡面的舌頭有肉，是給最年長的耆老。共有三個耆老的話上頭骨他們會破開，再分給另外兩個耆老，另一個是給下巴肉。頭部也有皮肉嘛，還有下巴這些都是給長者，有一些是這樣做的〈以前會敬老〉，會敬老，去打獵的時候，打獵的時候如果是你刺的豬，刺的那個人下巴的部分歸他，煮過之後才給的，歸給你刺的人。像我們年輕人就會烤肉，因為想吃會先烤肉〈渴望想吃〉，他們就特別給老人吃，先分給耆老他們吃，我以前有過那個經驗，我也體驗過刺山豬的〈先給老人家吃〉，把我們分的也給他們，烤的沒有多少嘛，背部的里肌肉會取一兩塊，然後燒烤來吃，〈背部里肌肉〉對啊。