泰雅族傳統文化-談狩獵文化(一)

泰雅族 傳統文化

t’aring hiya ga kmayal ita qutux gluw, ru mkayal ta ru hata mlata mkangi, ana ta mkkangi lga ini ta nya aniy sgalu utux, baha hmswa kya wal mks’ang gluw nha ma, qutux gluw qaniy ga nyux nha qengun qu zywaw rwa, nyux nha qengun ru ana musa rgyax ru musa qmalup ga katun hozil mha nanu, ini ga san mha ini galu utux pi, ungat qu qoyat nha ga, nanu hkngyun nha la, mwah ngasal lga talagay wah ana ta musa rgyax musa hlahuy, ana ta musa qmalup ana ta mhung rusa ga, ita qutux gluw qani ga ini ta nya an sgalu utux, balay kya mha nanu ga anay ta skayal zyuwaw na kin’qwan ita ka qutux gluw qaniy pi, mha nanu ga baqaw ta cyux mamuw qengun ga ini ga wal simuw mks’ang ga , ini ga wal su kmut squliq ga wal simuw mks’ang squliq ga, ini ga wal simuw mrawi ga, nanu yasa ta ryax mnwah ta rgyax qasa ga ini ta nya an sgalu utux, kngyaw ta yaw qaniy mha ga.

開始是由一個獵團說好要去打獵，但是去尋找獵物卻沒有上天的賜予，因為這一個獵團當中一定有一位發生糾紛，這當中有人隱藏了事情，即使他們去打獵他們的獵狗也會被獵物咬，或發生其他事故，因此不會被上天眷顧，沒有福分，因此他們就會尋找原因。回到家就會檢討，追究原因說我們不論去山上打獵或放陷阱上天也不給獵物，究竟是如何？我們來討論是否我們當中有什麼失誤，發生了什麼事？是否有人隱藏起來沒有告知，是不是有傷人或跟別人結怨，或做了傷風敗俗的事，才使得我們到山上都獵不到獵物，我們來找尋原因。

nanu yasa ga nway sami ka, pinnyugun nha hazi ga, pinnyugun nha hazi gluw nha ga, mze’a su mha Yukan lalu nya ga, (aw) Yukan qaniy pinnyugun nha hazi ga, hazi wal mha nanu ms’ang ka kneril nya ini ga wal mha nanu ga, nanu mkaya ta gbyan ru si mgluw ga payat hi sumuw ga payat hi sami glgay ta cyugal ryax, cyugal ryax qaniy ga yaqu wal ta sgalu utux qaniy ga maqux ta qaniy hiya mha, ru ana simuw musa mlata cyugal ryax qaniy ana simuw musa mlata ini ga katun nya hozil mamuw lga, ana simuw musa muluw simuw mxal ga qaniy ga mkyala ta loziy son nya smun la. ana musa mlata qutux ryax lga mkayal gbyan ru suxal nya musa lga si agal lru gluw nha qasa, nanu cyugal qu gluw nha yasa qu snyawgun nha wal m’uqu nha hazi baqun nha hazi lungan nha rwa, ana musa mlata musa qmalup ga katun hozil ru kutan btunux kakay nha ru.

因此我們來分組，互相交換，平常一組的交換人員，例如他叫尤幹，(是) 把尤幹換過來，可能他跟他太太有吵架，或發生什麼事，當天晚上說好，你們一組四個人，我們這一組四個人，用三天時間分別去打獵，如果蒙上天眷顧者就是贏的一方，利用三天的時間去打獵，有一方或許他們的獵狗被山豬咬，這三天打獵發生任何事故者，我們再討論如處置，如此的約定。有的一方人馬才去打獵一天就取得獵物了！另外的一組三個人就會懷疑說我們當中一定有一位做錯事，他們自己會思考，去打獵而獵狗被山豬咬，甚至有人的腳被石頭割破，其實不會無端出事的，有的腳扭傷等等。

ga ini hmut muluw mxal raral rwa, ini ga s’uqu kakay nha s’uqu kakay mtakuy. ktan mkayal mkayal san kasa payat kakay qaniy lga ru sazing papak qaniy ga, nyux nyux mamuw ktan son nya, kakay qa payat kakay rwa ru papak qaniy ru ngungu bzyok qaniy, qaniy nyux nyux sami cbaqan utux qaniy ga, simuw qaniy ana simuw lokah hlahuy lokah mlata ana musa qmalup wal qatun kwara hozil mamuw nyux simuw muluw mxal qaniy loziy qaniy ga cbaq son nya, nanu mkayal hga payat hi mgluw katun hozil rwa, ima lalu son nha ru ubaq (stngsa nha lru rwa) haw, ini su scbaq lga katun su nya mqu lru ana su musa rgyax katunsu nya bzyok son nha mha,(san nha mkangi qu zyuwaw qasa ga) aw san nha kya mkangi lru, nanu yasa qu pcbaq lrwa, pcbaq ru mkayal loziy ru baq hiya mha (mrawi) nanu lalu nya rwa Watan ga Yukan ga, ini Watan qaniy wal mq’uqu tmucing kneril ru wal mha nanu busuk lru wal kmayal kneril nya ana su musa rgyax p’ulu su mxal iyat su pciriq muciy kneril nya lga iniciriq lru,( han yal kya lga si ga klayun la rwa) aw nanu yasa qu mhahhaw lrwa,mhahaw payat mspat ngasal lihun ga, mspat ngasal ga payat qaniy mkayal, ima wal m’uqu ga hiya ma, (baqun nha la) mhhaw lga gluw nha qasa ga ini ta phaw ita hiya lru,(aw) sgalu na utux swalan utux ga, nyux sami cbaqun utux simuw qaniy lga phaw ru bleqay ta mkayal ru te ta ungat nanu yaw babaw nya (qesan nha lw rwa) aw qesan nha la,

之後討論結果一方拿出四隻獵物的腳以及兩隻耳朵，說你們看到了，四肢獵物的腳還有山豬的尾巴為證，這是上天的指示，你們這一組即使再賣力的去打獵，用狗圍獵也會被山豬咬，他們這樣指摘對方〈這樣的尋找原因〉對 這樣尋找，因此找到答案了，原來是他〈做錯事〉原來是尤幹或是瓦旦做錯了什麼事，跟太太吵架打了她，或喝酒醉，他太太生氣說了氣憤的話：你去山上會出事，去打獵也獵不到等等〈如果這樣就要處理了〉，對 就要贖罪了，四戶八戶人家討論，是誰的錯就要，〈他們會知道〉那一方就會有懲罰，我們這一方的沒有問題(是)，因為我們有上天的賞賜，既然有上天的教導就要受罰好好檢討，解決處理到以後完全沒事(他們要做隔離儀式) 是獻祭隔離。

ini ga s’agal nha ngta iyat bzyok rwa raral hiya ga ngta ru qnyatan ngta ru magal qwaw ru klayun nha lru, nanu skayal nha kwara qasa lga nanu gluw nha hiya qsuyan nanu hiya spngan nha rwa a gluw ta qaniy ga, maki qutux gluw mspat ga qutux balay gaga ru, mspat hi nha qaniy ga qsuyan pyux kawas qaniy smpung ru mkayal lru, nanu leqo ta mkayal lru magal qwaw lru stahuk ngta qesan nha lra (aw) s’agal nha ruma slngux nha ruma qesan nha cipoq cipoq lrwa qesan nha lwa maki ta sa utux bnkis lga bleqa mkayal lru, ana ta musa mlata lga nyux ta na sgalu utux lru, ana ta mhkani kya qoyat tninun ta, tay ta ini k’uguy, ana ta musa mlata musa mqas kneril ta nha lru.

或者他們用雞，沒有用豬以前是用雞就可以，用養的雞還有用酒，做贖罪儀式說明事由，將事情來由坦白說出來，他那一組由最年長的帶領，都是一個家族，一個家族的獵團有八個人，都要遵循一個規範，這八個人一起打獵由最年長的領頭做儀式，他們很真誠的做贖罪祭，拿酒雞肉做獻祭的儀式，拿竹片削尖串雞肉剁成小小塊，向上天告白認罪，今後去打獵一樣會再蒙福，尋找獵物會有賜予，才不會再白費力氣，去打獵回來妻子歡欣等候。

skayal nha kneril wal mks’ang ru likuy qasa rwa wal kms’ang, ini ga wal mrawi skayal nha uziy ru, skayal nha lga lhbaw kakay blaq qsliq nha lru (han), ana musa mlata lga lgun nha pitu bingi lga hata mita rusa ta la mha, nanu nyux mkayal gbyan son qaniy ga pitu bingi say ta la pitu ryax lga salay ta mita la mha, nanu nyux ciriq lru (blaq lra) blaq la. nanu kmayal lga ini khzi kngyun ta zyuwaw qaniy blaq ta mkayal qaniy lga sgalu ta na utux hbaw hi ta lru ( iwal wal plqwi qu zyuwaw la rwa) aw,iwal qsya qmwax qmwax lga plqwi qwaxan qsya mtasaw lru.

他們就坦白地說出曾因為跟妻子吵架，或做錯什麼事，都要坦誠說出來，都坦率的告白之後上山腳就不再沉重心情也開朗許多(是)，等七天後再去打獵，大家說好去巡看所放置的獵陷，比如今晚事情處理好了，就約定七天後去巡看，等七天後去看果然抓到獵物了(好了)事情好了。因此他們認為這一類的事情必須要這樣處理才會解開，也會再度蒙上天的祝福，心情不再沉重了〈好像洗乾淨了一樣〉，對 就像用水去洗變得乾淨了。

ywaw nqu musa qmalup qani ga ini ga kwara htgan ywaw nqu qalang qani, ini ga ita ka mtswe nanak mhtuw ywaw qani ga, ini nha rqengi ru san nha sbalay mtywaw pcyogun nqu bnkis, ana nanu ywaw ga qu ka bnkis qani qu mtywaw, nanu yasa ka sa thoyay mtzywaw sbalay ywaw qu bnkis qani ga, nanu galan na puqing ka musa nha skayal qani ga, yasa qu snbil ka kotas ta sraral rwa.

ana balay ini thyazi mtywaw ywaw qani ga, ke nqu lkotas snbil sraral qani ga, yaqa thoyaya mtumaw musa thyayun msbalay, mtumaw ywaw qani. 

部落間發生傷害，或者家族中有一些爭執，耆老就會尋求和解仲裁，任何糾紛都會由部落領袖去仲裁，事件會因此得到解決，部落領袖耆老會用什麼來作為和解的基礎，就是祖先的叮嚀〈訓誡〉。雖然有難以解決的事，只要依據祖先的叮嚀〈訓誡〉就能迎刃而解圓滿落幕。