ki inu ku alang, son nanu ga ptehuk kya 部落地理位置

kahun su sku heci Takurang, ’si gluw syaw na Lyung Penux, mkaraw su sku hongu Paypuban lga, niya su myup sku alang bung na Taycung la. hminas su hongu tanah lga, pyang gleng txan su ku alang Kling, hnasun Kagaw, L’olu ru ptehuk su pucing alang ka Tgbin son. syap nya ga tugan alang na Sire. kyala mpuw spngan lga ptehuk su alang mu ka Maytayax la.

從卓蘭鎮沿著大安溪，上了白布帆大橋，就進入了屬於台中市的部落。經過虹橋就看到竹林部落、經過香川、達觀抵達市屬最後一個稱為雪山坑的部落。溪對岸是士林村的三個部落。大約十分鐘就可以到達我的部落脈鉈雅赫(大安)。

memaw glabang ku Lyung Penux, txan ga pl’ux na opuk. syaw na Lyung Penux ga, txan loziy pyux alang Atayan. ’min ga Tgbin, L’olu, Kagaw, niya mbku kya. ‘lelaw ga alang ka Nguhuw, Lipa ru Suruw. ’si txiy, tbah rgzin ru m’ihu ku Lyung Penux la.lunga sa M’ihu son ku lalu alang hani. s’yap txan ga alang na Ngayngay. ’si ggluw sa Lyung Penux ga, yanga tehuk balay Takurang. slali ga, nanak kakay hmakay ska ryax lga, thuyay tehuk Takurang la. sikila, blay tunux na Aatayan myanux. kahun sku rruma tmutu ru kbalay tipay. tipay, ku gglagan mki babaw na Lyung Penux. tehuk psmen sehu, thhway ku sya, txan ku tipay niya gmluw Lyung Penux. babaw tipay ga, tl’ung kya sazing, tugan na Atayan. lngalung sa tehuk heci na Takurang. bi’an na Ngayngay laha sa pan ka blay balay ni’un.

大安溪流是這樣的寬廣，一望無際白色的蘆葦花。大安溪兩旁，又多出了更多的泰雅族部落。左岸是雪山、達觀、香川部落排列著。突然間，大安溪變得狹窄了，難怪這個部落就稱作米以互(擁擠、狹窄之意)，對岸看到的是客家庄，沿著大安溪流，很快就到達卓蘭。從前，只能用雙腳走半天的路程，就可以到達卓蘭。然而，泰雅祖先有好的生活知識。從竹林砍竹子，作成竹筏。竹筏，是大安溪上的交通工具，到了農曆新年，溪流平緩，就可以看到大安溪上的竹筏，竹筏上，載著三三兩兩的泰雅族人，開心的想像，到卓蘭街上的情景。客家人家家戶戶給他們好吃的年糕。

sinllwan lalu alang 地名由來

balay alang myan ga Maytayax son han. ye’igi kahun sku pilung hinkayan nku bbinkisan ga, hmzinas sku rhyan tayax, babaw nya tehuk ku sebu Cyukuk lga, sinpngan nya maha Tay’ang smlalu, ’nagan nya sa kay Cyukuk maha 大安；babaw nya mhtuw ku tli’un loziy lalu ta nanak bnay na bnkis lga, ana lalu na kyokay, alang, rhyan ga, ’si ga nanu tbah tyugun ku lalu la, asa ku Nguhuw Ruma son uziy ku alang myan.

原來我們的部落是稱為「脈鉈雅赫」。因為從祖先遷徙的腳蹤，曾經過一處叫鉈雅赫的地名，之後國民政府來，就按照其所劃分的稱為「大安」。後來，政府鼓勵大家恢復原住民族祖先給予的名字，因此，不論是教會、部落、地區都紛紛換成傳統名稱，因此，我們的部落又稱為「努呼路瑪」。

binrwan tu’iy hinkayan na alang 部落遷徙

txan ku binrwan na biru ka niya sbiru sku sahuy Tay’ang syang. alang myan hiya ga magan ku linhuyan na gegluw. luhing nku Walis ki Watan Ciwas hiya ga, kahun sku Papak Wa’a ru min’utuw sku Inlangan, ru binkisan naha ku pyang gleng tehuk alang runiy. luhing kinbahan nku Mayrihang, Mayllang ki Cya’iy hiya ga kahun sku Sincu syan Ubung syang ru laha pyang pucing mwah tmwang alang myan. atu utux luhing gluw nku Tali Sikaw hiya ga minkahun s’yap alang Maylubung.

從泰安鄉鄉誌的記載，我們的部落有五大宗族。詹家和李家是從大壩尖山經過大家園而到此地居住，他們這兩支是最先抵達此地；張、楊兩家族是從新竹縣五峰鄉遷徙至此，另外一支陳家則是從對岸的梅園村遷居到此地。

s’uli ala ki kkyanux人口概況與特產

kyala sobih tehuk magan kbhun kwara hi myan, mpuw hi ku hminas mspat pgan kayan naha la. niya mtyaw heci hugan ga ’yat ptehuk smka s’uli, pyux ku niya ’si kaki alang m’umah sa snbin binkisan.

pyang ggalan sa kkyanux ku alang myan ga, tm’ali sku payat byacing. tehuk ryax nasa ga, niya tbah mlahaw kwara alang. aring nbkis ru lela’i, ’si ga nanu myup rruma ru misu ga niya mpanga sa utux utux memaw pl’ux inlisan na ali. stbaziy naha, pyux ga galun naha ku sazing syan smka ryax. ini k’ilang ru wahaci ku rruma ga mutu naha thkun ru ssatu Bnka, asa ku mbetux cikay, ana ga txan hazi pila nya.

tmasu ku lmamu ali lga, mutu musa mmuhi sa ttbihi s’la ka syaw na Lyung Penux. girang, warang, abang, tbuwin,,, kwara yeyasay hani ga r’tung ku pkbuwayan nya, mutu sazing byacing ini ga tugan byacing lga ba’un lmamu ru stbaziy la. lokah hazi ga niya mlahng sa lukux uzi, ana ye’suw ku kklahang ru utux kayan ga minxaliy nanak mkbuway, pyanga sa ana pyux hazi ku sinpila nya ga mbetux balay.

我們的人口約五百人，超過八十歲高齡的長者有十位。下到都市討生活的不到一半，留在部落耕作祖先留下來的土地的族人，還是居多。

我們部落主要生計來源是四月份的採桂竹筍。到那時節，整個部落好像突然甦醒了。從老人到小孩，紛紛進入竹園且很快速地揹了一袋袋已經去殼的白筍。賣出去，量多時可以半日就賺得二千元，勤奮的人且擁有寬闊的竹林，就會選擇自己煮，然後寄到台北行口。雖然累一些，但是總能看到些錢。

採筍季結束，人們就到大安溪旁的田地種些短期蔬菜。敏豆、番茄、南瓜、大黃瓜、、這些蔬菜生長期很短，二到三個月就可以採收變賣了。更努力的人，還有栽種日本甜柿，雖然成本較厚且一年才採收一次，雖然較累，收入總是比較可觀。

snhyan Lyutux Kayan 部落宗教

kahun sku tmubun Lyutux ga, mki alang myan pyux ku kyokay. pyang mins’yan mwah ga Tenskyo han, babaw nya lga Cyorokyokay la, suruw ga Sinsyokay, Sinyasokay ru Ansoknici.

kwara magan ini ptna na kyokay hani ga, tmubun sa Yaba Lyutux Kayan uzi, sikila ini ptna ku zikang ru ryax na halan naha tmubun rehay. kyaruma ga te mt’yu ryax, kyaruma ga ryax hngi’an tinli’an ni Mrhuw Yesu, kyaruma ga bli rehay utux utux rehay, trang rahu s’asan na ryax lga, mgluw msu’un rehay la.

mkura sku gaga snbin binkisan ta Atayan ga, min’aring ga ini naha si balay inlungan ru krusun naha maha, asa hiya ga wiwan niya ps’rux nanak binah na lyutux, babaw nya kahun sku Cyorokyokay rmuru sku sinhyan ga hmbku sku gaga na ss’uli uzi, ru pyux pyux hazi ku mrkyas ba sa pincba’an na sesyo la, twangan ana sebu uzi ga rmuru maha hkngiy lazi kay ru gaga mamu Atayan, asa ku n_gusun myan lngalung ru misu soni, ana ini ptna ku kyokay, nanak ka mspat byacing ru te sazing rehay na mt’yu ryax lga, plapaw kayan lga, ms’utux musa haka smnenu ru plawa plaw sku bbinkisan.

從部落的宗教信仰來看，部落教堂林立。最先到的是天主教，接著是長老教會，後面還有神召會、真耶穌教會和安息日會。

這五個宗派都是信奉上帝，只是上教堂禮拜的時間，有的是星期六，有的是星期日主耶穌復活的日子:有的並不是每周聚會，而是逢特別節慶才聚會。

相對於泰雅祖先留給我們的文化，一開始，族人有些不放在心上，甚至害怕接觸，以為那是另立一個偶像崇拜。後來，長老教會的傳道精神為認同在地住民並根植於本土，接著，教會內有許多年輕人認清聖經教導，尤其，政府也大力推動原住民族語文化復振。如今，我們深思，即便教派不同，惟每到每年八月第二個禮拜六，天將破曉之際，一同到祖先墓地呼喚並思念感謝祖靈。

Gaga Tayan 傳統文化

bnkis na Atayan ga pyang smi inlungan sku sinbilan na bbinkisan. ana ungat ku pkba’an biru, yaba yaya, yutas yaki ku pcba kwara gaga. siga ini mhmut myanux, ini kuri, ini pks’ari, siki ’ngayat mtzyuwaw. kwara ku pp’umah naha utux kayan ga kahun naha sku gaga mnama kmayan sku Lyutux Kayan ru bbinkisan, nki blay kwara ku pin’mahan ma. atuni kyan s’uli ’si tberaw alang ru ini gluw sku gaga lga, mutu naha son niya tringan behuy la.

huwa ka tringan behuy? kyala minnbu cikay uwaw, ini ga kyan ku pinnungan nya behuy na kay ru ’si mlux muwah msa’ang sku ini kbaryax ka niya mlahuy. utux uziy ga, trang sku rahu na yaw siga Psyurak, mnbu na magan ina, ini ga wayan h’ilan na sali, ini spung mnbu ru ini thuyay smru inlungan lga, si nya ppwahi kwara yuhum nya msa’ang.

sinyani, kinsasan nya ba’un nya sa wayal hmiri sku gaga lga, mutu musa nanak sku cinsali ru kyalun nya maha “swaliy kung cikay, cyakin ya’ih ku psyaw mani hiya la. ”ini kba inlungan na s’uli lga, mutu skinwari nku kneril nya, ini ga binkis nya musa tmatuk tunux sku cinsali, kahun naha balay inlungan maha swaliy sami ga, mutu smwayal ku cinsali, nki ini pksayux babaw nya pktayux.

bnkis na Atayan ga pyang smi inlungan sku sinbilan na bbinkisan. ana ungat ku pkba’an biru, yaba yaya, yutas yaki ku pcba kwara gaga. siga ini mhmut myanux, ini kuri, ini pks’ari, siki ’ngayat mtzyuwaw. kwara ku pp’umah naha utux kayan ga kahun naha sku gaga mnama kmayan sku Lyutux Kayan ru bbinkisan, nki blay kwara ku pin’mahan ma. atuni kyan s’uli ’si tberaw alang ru ini gluw sku gaga lga, mutu naha son niya tringan behuy la.

huwa ka tringan behuy? kyala minnbu cikay uwaw, ini ga kyan ku pinnungan nya behuy na kay ru ’si mlux muwah msa’ang sku ini kbaryax ka niya mlahuy. utux uziy ga, trang sku rahu na yaw siga Psyurak, mnbu na magan ina, ini ga wayan h’ilan na sali, ini spung mnbu ru ini thuyay smru inlungan lga, si nya ppwahi kwara yuhum nya msa’ang.

sinyani, kinsasan nya ba’un nya sa wayan hmiri sku gaga lga, mutu musa nanak sku cinsali ru kyalun nya maha “swaliy kung cikay, cyakin ya’ih ku psyaw mani hiya la. ”ini kba inlungan na s’uli lga, mutu skinwari nku knerin nya, ini ga binkis nya musa tmatuk tunux sku cinsali, kahun naha balay inlungan maha swaliy sami ga, mutu smwayan ku cinsali, nki ini pksayux babaw nya pktayux.

泰雅族人的長輩最尊重祖先流傳下來的規範。雖然沒有學校，爸爸、媽媽、阿公、阿嬤會教導孩子所有的生活規範。像是不要懶散過日子、不偷竊、不貪心、勤奮工作。整年的農事都有其獨特的祭儀，他們請求上天還有祖靈，以求得農事豐富的收成。如果有人整天遊蕩在部落，無所事事，甚至惹事生非，族人就會稱之【惡風(靈)附身】的人。

為什麼會被惡風(靈)附身呢?也許有喝些酒，或是聽到謠言就直接到一群無辜的人聚會中，隨意謾罵。還有一種可能是在重要的場合，例如:祖靈祭、辦理喜事、辦理喪事的當下，因為沒有節制、不會控制自己的情緒，而把嚴肅的聚會招惹事端。

像這樣，隔天他清醒後，知道自己違反規範，就會到對方家致歉說:原諒我，吃太過真的會壞事。如果是不太懂事的人，就會由他的妻子來代替或長輩，到對方家賠不是。如果真誠來道歉，對方通常會原諒，這樣才不會在未來的日子，不好意思再見面。泰雅族人的長輩最尊重祖先流傳下來的規範。雖然沒有學校，爸爸、媽媽、阿公、阿嬤會教孩子所有的生活規範。像是不要懶散過日子、不偷竊、不貪心、勤奮工作。整年的農事都有其獨特的祭儀，他們請求上天還有祖靈，以求得農事豐富的收成。如果有人整天遊蕩在部落，無所事事，甚至惹是非，族人就會稱之【惡風(靈)附身】的人。