Costa riga
| Costa riga | |
| |
| kian | |
| |
| sintuqi squ kian | 9°56′N 84°5′W |
| kinbhci | 51,100 km2 |
| qalang | San José |
| ke | |
| Mekatelyu, Bribri, Patois, Spanish | |
| Linpgan squliq | |
| 5,094,118 | |
| Pinqasan ryax nakoka | |
| 15 na tay mqiru’ byacing na qutux kawas | |
| sinnhen | |
| Cyorokay | 25.1% |
| Tenskyo | 47.5% |
| ungat sinnhen | 27.0% |
| binah | 0.4% |
| ryax nqu kian | |
| UTC−6 | |
| pposa giqas nqu zyuwaw | |
| .cr
.co.cr | |
Costa riga (哥斯大黎加) hya’ ga cyux maki’ tay 10 00 N, 84 00 W na cung-Meco syuw.
.svg)
.svg)
.jpg)
.jpg)
kwara’ kinghciyan niya’ 51,100 sq km (maki’ tay 130ginkgan kin wahci’)
(kinwhci’ niya’ ga 51,060 sq km , kinwhci’ na lawsayan wsilung hya’ ga 40 sq km)
Kinkhmayan kwara’ squliq hya’ ga 4,872,543.
Pinbcyan naha’ sni’ naha’ rhzyal hya’ iy pqmahun hya’ ga 37.10% , lhlahuy hya’ ga 51.50%, sni’ naha’ sa pptzyuwaw sa bzinah hya’ ga 11.40%.
Kstalicya ginnbang na Hoki Tali
l Zyaw na kinbkisan
l Maki sa sraral ziray na Klunpu.rima maki squliq na Intian cinqalang sa Kstalicya la. Baq mnglung qyanux ru maki qinbaqan na Cunmeco ru Is na mstnaq qu qsahuy nha
l Ryax na mopuw mtzyu kinmhgan mmaki kya qu squliq naMaya ru Actayk wahan qmol na Ispanniya.nanu yasa Kostalicya qani ga Sipan ya giqas na rhyal maki sa pyang te kyahu na mkilux.hopa na qalang nha ga Katak（Cartago）Kstalicya mintmwan sa Akusti te qutux na Moskolinhoyal na koka（tkahul sa Mosiko na zyaw na ru Moskotiko sraral），babaw nya lga mCunmeyCopinlgan na sin（ktaykawas1823thuk kawas1938 zyaw nakinbkesan naCunme）gluw nha。kawas1824，mbinah mzyu sa Senhosiqu hopa qalang.，kawas1940 Kostalicya mbuci psrux nanak koka la.
l Kstalicya msbuloq mge sa Cunmeco cingay llamu na koka ka mwah cinhazi sa lha. Ini ptanaq sa binah bih na koka .Kstalicya ga mtrhuw ru sinblayan ru minsyu qu kinlahang na koka.kawas 1948 babaw na mciriq nanak lga Kstalicya
l na sotoHosay.fekleskmal mahapsgagay qu hetay.nanu yasa kawas1949，mzyup sa gaga qu zyaw qani。Taring kya lga，Kstalicyamzyup sa ungat hetay mluw smpung zyaw na koka.wiway mimsyu smpung la. Koka na Kstalicya ana nyux mrkes na ga，nyux blaq qu inaras naqinnxan nha ，ngyut glabag ru bhci qu rhyal nha.cingay qu baq qu mangay qu rhyal ki psplang nha.
l Tili/kian
l Kstalicya cyux maki sa Cunmeco na rhyal gzil ru mqruzyux，kura sa ghyaq mopuw tu:te byaqan wagi ga mspat pgan payat。Te htgan na wagi ga qes nha ki Cyalpihay，te byaqan wagi ga bih na Petaypinyaun，maki qutux seng sazing kbhul mqeru pgal na bih na umi（htgan na wagi ga Cyalpihay sazing kbhul mopuw sazing cinmi，byaqan wagi ga Taypinyung qutux seng ru mopuw mtzyu cinmi）。
l Kstalicya kura ghyaq qmubuy sa Nicyalakwa（kiqruzyux rhyal nya ga cyugal kbhul ru mqeru cinmi ），rhyal nha te byaqan wagi kura mkilux ga qmubuy sa Panama（kiqruzyux rhyal nya ga mtzyu kbhul mtzyul mqeru cinmi）。Lpgun kwara ga magal mang qutux seng qutux kbhul pin fan kong li，kin hopa rhyal nha ga magal mang ru mtzyu kbhul tzyu pgan50660 pin fan kong li ，kinlabang llyung ga payat kbhul ru patul pin fan kong li，pszik cikay Amerika na SiweciniyaCo，mtnaq sa Ayllang。
l Rhyal na Kstalicya ga：b’nux qu syaw na umi，teska rhyal nha ga mtuki ru wagiq na rgax qmiway。Kmal qu koka nha mha psplang na qalang ga maki sa bih na sazing kbhul hayli，kinlabang umi nha ga mopuw sazing hayli。Kayal nya ga gluw na mkilux na qalang，maki cikay uzi mgiqas na mkilux 。
l sefu/psmsun zyaw na koka
l Kstalicya ga maki balay qu sspung na minsyu gaga sinrzyu zyaw na micu linhayal na koka。psmsun zyaw na koka ga soto，soto pyang balay qu singsu smi rngu na koka。koka qani ga sazing qu thoki pszit na soto ru maki qutux thoki pszit na soto tkahul sa mopuw magal hi msqutux sinhloyan 。soto ki mzimal pitu hi psrux Giin ga tkahul sa senkyo mhtuw，mpayat kawas cintman nha。kawas1969 soto ki psrux Giin ga tkahul sa mpkal kblayun nha qu gaga mintxal nanak qu cintman nha。ana maha qani ，psrux Giin ga pyogan nha qutux cintman lga baq senkyo lozi。Misu qani ga kya squliq kmal mha kblazyaw ta qu gaga ta，te minsazing cintman na soto，ryax nasa，maki squliq kmal uzi maha psrux sa gaga qani sqhut minsazing senkyo qu cintman na soto uni nyux hmiriq gaga。kawas2003 payay byacin，babaw na mintlokah mquzit mpkal lga，psrux gaga linhloyan maki qu gaga pinkyalang nha la，msswal psrux qu pinkyalang nha ma.ana mima msoto ga ana knwan ana gaga nanu laxi ani sqhut qu gaga qani。Nanu yasa nyux qu pinkyalan qani ru Awska.Aliyas maha ni mwah ka kawas2006 senkyo na sefu sanka senkyo lozi，nyux hmiriq gaga la。Ana ga Awska.Aliyas wayal msswal qu Tan nha zyugun nha ku gaga，kawas2006 senkyo ru wayal tosen la，kawas2010 tmasoq qu cintman nya soto la。kawas2010 tzzik sot o Lawla senkyo msoto，cintman nya ga tehuk kawas20 14。Aliyas ga taring sintuqi son maha mtgah qu balay qu pkkyalang nha qu llamu na minnraw (keyak) qani，memaw cingay balay minsyu mwah hantay msqutux inlungan pkita sa kwara 。
l Kstalicya senkyo Giin na psrun gaga ga sagal nha sa sinpngan qsyugun nha。
l Posin ru Tinsin qani ga koka nyux smpung，maki kawas2009 tarig sbugah nha sassquliq ka pspila（sraral hya ga，maha ni aki su smoyo qutux kyalang na banggo ga siki pira byacing su mnaga maki）。Cingay koka ru Ciko ga mbuci nanak mtbazi ru baqun nha lmahang nanak la，yang renki、koka na msyobay na pskwan pila(ginko)（siki mspung ki na iyat koka na squliq）ru ru gluw syakay na pklahang，qani ga pslokah ru pblaq qinnxan pcinmzyaw na koka Kstalicya。
l mpituw qalang na thoki ga minnwayaw na soto，ana ga cipoq qu pinspngan nha。qalang qani ga ungat qu mbuci psrux gaga 。pspung na gaga，Kstalicya ungat qu hetay nha，nanak kinsat ru sinblayan na pkahang minsyu nanak。
l psmsun zyaw na pila/psplang
l Kstalicya koka qani ga maki sa qalang Cunmeco ga blaq ku psplang nha ，makiqu wagiq kinnta nha qinnxan rucingay llamu qu psplang nha.。kya qu pizyugan nha pqtaq ka psplang，Kstalicya wayal mzyu sa sintama Nogyo nanak ru psplang nha ga ngngayan ru Ryoko la、Tinc ruSinsiy phgup ki llamu na Iraw qeqaya posun nha binah koka ru qeqaya na rreki kibaqanllamu na psplang。
l Misu na koka Kstalicya pyang psplang nha ga ’osa nha mngay nenanu ru mzwi，pposa binah na koka ga Nogyo ru qeqaya na renki，babaw na tarinq kawas 1997 mhutaw qu psplang，helaw balay aring mrkes qu psplang nha la。Kstalicya cyux maki sa Cunmeco na rhyal gzil ru mqruzyux maki sa Mco na teska，kya qu sbu sa Oya na umi，mblaq tehuk sa tbran na Meco。Ana ga mqzinut ru cinmyaw ga son qani mita ga hopa balay qu ayra(ke na Gipun) nya，kya maki mpusal%mqyanux sa mqyatan，cingay balay alu nha mkwagiq kya uzi yaqex qinnxan snaga nhamtzyaw。
l Kstalicya na lpgan pila ga Kstalicya klang，pzyugan na pila Amerika gamagal kbhul-magal kbhul mtzyu pgal，lpgal na Oco ga mtzyu kbhul。
l psmsun zyaw na Ryoko
l Kstalicya psmsun zyaw na Ryoko qutux kawas ga sinplang nya ga19.2ok
l Pila na Amerika，koka na Cunmeco qani ga pyang cingay squliq mnwah ryoko kya，kawas 2013kya sazingkbhul mptul sazing mang squliq binah na koka mnwah ryoko。Kinhbwayun qu hhlahuy ru ngngayan、ana ga kinblayan nha ka syakay nakkblayun ru qqyanux na sinblayan qu qwahan ryoko qwiqan nha psrux sa kinhangan nha qu maki qu psqutux inlungan lmnglung。’wahan nha mangay gar gyax puniq na Ilasuhaw、gyax puniq na Alena、gyax puniq na Poas、Awssyulkoli qnahi qsinu na klhangan 、Montwotyunw klhangan na hlahuy、Sipanya pinklahang minsnbil na binkisan nha。
Psmsun zyaw na binah koka
Kstalicya ru Amerika msblaq balay qu pinsrangi nha，bsyaq balay qu mrraw pinsrangi nha。Kstalicya maki sa kawas 2007kin Cunhwaminko mtalax，msbinah ki msblaq ki Cunhwazinmin linhoyan koka ，qapun nya ku Cunhwaminko Hucaw na iyat pbiryu，ini kbsyaq lga sbihan nya lozi，kwara maki Cunhwaminko Hucaw qana ini pbiru ga thozay mzyup sa koka na Kstalicya mqeru pgan ryax。
Psmsun zyaw na hetay
Baha hmswa mngungu sa mpciriq hetay lru.Kstalicya pslaxan nha qu hetay .sinblayan nha ga stma na Amerika spngu sa Cunnanmeco na sinblayan ga blaq cikay qu koka nha hya
l Gaga
l Kstalicya cingay balay llamu na gaga nha，qasa ga pstna ru mbbiq na gaga Cunmeco ru Nanmeco。Trang maki sa babaw na mopuw mtzyu kinmhgan qolang na Sipanya ku Meco，Kstalicya rhyal kura sa ghyaq ga Maya wanmin pyang te mkilux na qalang，teska ru kura mkilux ga qalang na Cipuzacu，syaw na te byaqan wagi ga nyux kian na mintnazi nha squliq mqzinut na mqalux taring sa mopuw pitu kinmhgan tehukmopuw spat kinmhgan，trang ryax nasa，pyunx squliq Nogyo na Cunko，muwah kbalay tuqi kisya。
l Kstalicya Onga nha ga kya tambito ru punto，mknanak iyal，yang「punto guanacasteco」minkahul qalang Kwanas，ru「punto sancarleno」kahul qalang Alahuayla na Senkalos（San Carlos）。Kstalicya kura ghyaq（hebang na squliq Maya）ru Tasiyang na umi pwah cingay llamu na Inye ru mnanak na zyaw。
spzyang qalang na Kokka’ (首都) smr’zyut miru’
spzyang naha’ krahu’ qalang hya’ ga San Jose.
snyan kinramat inlungan na Kokka’ (國家紀念日) smr’zyut miru’
snyan kinramat inlungan na Kokka’ hya’ ga 15 na tay mqiru’ byacing na qutux kawas.
mrhuw Kokka’ (國家元首) smr’zyut miru’
mrhuw Kokka’ ta’ misuw hya’ ga Luis Guillermo Solís, aring ryax 8 squ byacing tay 5 sa kawas 2014 lga, musa’ spazyang balay ms’rux kya la.