qalang Hakawan / 哈嘎灣部落

mwani misuw qalang ru cyux te inu 部落概況與位置

qalang Hakawan ga cyux maki sa puyuw na Balung ki Kulu ru tgleng na qalang Qrahu.

哈嘎灣部落位於巴陵部落和Kulu部落的對面，位置在嘎拉賀部落的前面。

sinllwan lalu qalang 地名由來

pinqzyuwan bnkis sraral ga hinkawan nha ruma ru qwayux qu rhiyal qani ma, nanu yasa qu Hakawan lalu nqu rhiyal qani la. sraral uzi mga rhiyal qani ga syan nha raka, aki nha kmyaya binah na squliq ma.

傳說此部落有一處是推置竹子和剝藤的地方，所以以此來命名此部落。早期也有傳說此處設置瞭望台專門觀測敵人的動向。

pinqzyuwan qalang 部落遷徙

Mhkawan qani ga ubuy na squliq Maripa hnuluy na bnkis ta Kbuta mwah maki sa rhiyal Gogan qani.payat qu bnkis na mkgogan: Qbuli, Kbangay Kbesu Tiya. kotas ta Kbangay hmuluy Tayal hminas squ zihing ru tehuk Hakawan, patul kawas ka hwayal ga, maki qutux ryax msbehuy hmol qu kayal, babaw nya lga mkbka qu rhiyal qani la. kngun nha maki ru nanu yasa qu pgyaran nha mwah rhiyal Tqwiy la. Hakawan qani ga sazing qu qalang nya qutux ga qwayux qutux ga tqwiy.

哈嘎灣部落是屬於賽考利克馬力霸系統的，祖先Kbuta帶領族人來到三光這一塊地，相傳有四個兄弟，分別有Besu、Kpuri、Pangkay、Tiya暫住三光，之後祖先Pangkay從三光經過爺亨到達哈嘎灣。不知道經過多少年，有一天下大雨、颳風，因此大地崩裂，所以族人不敢住在那裡，心裡懼怕就逃離這個地方，舉家來到前光華。哈嘎灣有二個部落，分成前光華和後光華。

tayal ka nyux qalang Hakawan misuw qaniy 人口概況

qalang nqu Hakawan qani ga, patul payat blihun ngasal khmayan na squliq ga sazing kbhul mopuw cyugal qu squliq nya nyux maki sqani.

哈嘎灣部落目前有40幾戶住在這裡，人數約有213多人左右居住在此處。

snhyan 部落宗教

Hakawan qani ga sazing kyokay nya, qutux ga sinyaso kyokay, te sazing ga cyoro kyokay.

部落裡有二間教會，一間是真耶穌教會，另一間是基督長老教會

qqyanux 經濟與特產

bnkis sraral ga trakis, ngahi, sehuy, yasa qu sqyanux nha, babaw nya lga, lhuy ru nuka ’san nha tbaziy qalang Newang,  mbaziy qeqaya pqumah, cimu, babaw nya loziy ga, tmutu ruma, tmuhi tqenuw tbirun nha, yasa qu ’galan nha pila. misuw qani lga, qwirux, kruhaw, kaway, ru tmuhi ramat uziy la

早期部落的傳統主食有小米、地瓜、芋頭，這些是主要的糧食，蓪草和苧麻會拿到內灣去販賣，換一些煮食的鍋具、鹽巴，之後就開始砍伐竹子、種香菇作為經濟的來源。現在普遍的種植水蜜桃、甜柿、李子和蔬菜作為經濟的來源。

tuqiy 部落交通

sraral ga siy pnkangi na kakay cipok qu tuqiy nya uzi, babaw nya lga mlahuy mkayal qu qutux qalang, pinkyalan nha ga kblayaw ta ru sbangay ta tuqiy. yasa qu pinkyalan nha, pcyawgun nha balay la. ’wahan na cipok glgun, cipoq na haya, yasa qu mpanga kwara qeqaya la, babaw nya loziy ga mrhu qu mwah kbalay ru sbanga qu tuqiy, soman nha abura qalux. misuw qani lga wahan hopa na glgun torak, haya ru basu uziy la, nanu yasa blaq balay qu tuqiy nqu qalang uziy la.

以前都是徒步走路的，所以路很小，部落的人就開始商議，決議要把部落的道路擴寬，大家談好之後就真正的開始進行，讓小車子通行，小的汽車可以載運生活用品。之後，政府就來協助改善，讓道路更寬敞、鋪上柏油，現在連大卡車、汽車、公車都可以通行，所以部落的聯外道路都很方便了。

部落觀光

qalang Hakawan ga ungat nnanu wahan mangay ru mcisal sbasaw. kya nanak gluw nqu qalang mwah mcisal.

哈嘎灣部落沒有很特別讓遊客觀賞遊玩的地方，平常只有部落族人的親朋好友偶而會上山來遊玩。

ki’an pklahang binheci 文化健康站

qalang Hakawan qani ga maki pslyan bnkis, smlakah hi ru pqniqan pklax, ru msinu gaga na bnkis Tayal

部落裡有文健站讓老人聚集，大家一起運動舒展身心、有午餐和一起述說泰雅族過去的歷史與生活。

pinqyuwan qalang 部落小故事

te qutux ga sraral ga miki zyaw, kahul Hakawan mnwah mquliq patus na kshat Balung. osa nha ngasal lga innwah lyus na k’man, pkron nha qalang Kibaw, nanu yasa qu kshat Zipun sheli nya squliq K’ibaw mnwah mquliq la, kmal, kmal squliq na K’ibaw mha, iyat sami mnwah mquliq patus, babaw nya la, sheli K’ibaw mnwah mquriq. babaw nya lga splawa na kshat qu squliq na K’ibaw ru Mhakawan, ptlaman nya sngungu skbalay nya b’nux rhiyal, pbengan nya lalaw, kmal qu kshat mha, psyuzi saku lga, nway simu mkkut, ktan qasa lga helaw balay mhtuw qu K’ibaw, msuqi mhtuw qu Mhakwan hiya, kmal qu kshat mha, Mhkawan balay mnwah mquliq patas, ini kbsyaq lga lmom sulu qmayat qu squliq na Hakawan Iban Nomin, siy ktay pong pong pong mha qu patas la. babaw nya lga pslyun nya Mhkawan ki K’ibaw, mkayal sbalay zyaw. kmal qu Mhkawan mha, sami balay min’uqu ru siy tatuk tunux maras btwan, ini balay swayal K’ibaw kyalun ksnat qu K’ibaw mha, iyat yasa qu gaga la. nanu yasa siy sbil miyoq ke qu K’ibaw mha, aring kira qani lga, iyat ta p’agal squliq. babaw lga hmswa maki qu qsuw nha, mhani m’gal squliq ga, ru ‘laqi nha ga ini kblaq mqyanux, nanu yasa pwagun nha balay qu zyaw qani.

第一個是以前有一件事情，從哈嘎灣部落到巴陵派出所偷槍事件。他們回去之後所留下的腳印，卻是通往Kibaw部落。所以日本警察就怪罪Kibaw部落偷了警察的槍枝。但是Kibaw部落的族人一直說:槍枝不是我們偷的。之後，日本警察把哈嘎灣部落和Kibaw部落的族人一起叫來，想要試探他們。找到一處平坦之地，分別給他們刀子，說:等我吹哨子後，你們就開始打，沒想到K’ibaw的動作比較快，Mhakwan比較慢，警察就說:槍是哈嘎灣部落偷走的。過沒多久，哈嘎灣部落有一個叫Iban Nomin的人在農地燒墾，沒想到就聽到pong pong pong的槍聲，之後日本警察就聚集Mhkawan和K’ibaw的族人進行和解儀式，Mhkawan的族人說:我們真的錯了!他們認錯並且帶著賠償之物，K’ibaw的族人不接受，日本警察就對K’ibaw部落說:這不是真正的規範!所以K’ibaw的族人就放話說:從今天起我們不再互相殘殺，之後若有起事者進行殘殺之事，往後他們的後代子孫不會有好的生活，所以他們很遵守這樣的事。

te sazing na zyaw ga, Mqwilan ki Mhkawan mciriq, kahul Hakawan qu Hayung Nexing qu lalu nya. maki qutux ryax musa mkal lpyung nya qalang Bnay, gbyan lga msqun scisal ru mnbuw qwaw, si ktay ini qbaq ryax qu lhga, mhtuw qu inlungan nya qu Hayung Nexing kmal mha, Tayal ga pgyay ay! aki kmut kmukan,.wayal mgyay kwara nha, qutux balay qu squliq tnhkil balay mbusuk. siy tama tnman nya, ini thozyay mtuliq, nanu yasa magal lalaw ru kutan nya papak na Tayal la, babaw nya lga, mkayal qu squliq na Mqwilan mha, syukaw ta uzi! nanu yasa squliq na Mqwilan spwah nya Tgliq mtta ryax na Hakawan, pyukan nha qu tkan qsya na Mhkawan mwah mita qsya lga stnak squliq na Hakawan, mkayal mha, hata mciliq babaw na Qrahu, ini kbsyaq lga musa balay mciliq, ktan lga mopuw cyugal qu magal qelis qu Mhkawan, tzyu qu squliq na Qwilan hiya, ru mkayal lozi mha, nway ta ini pciliq la! baha blaq mpyup ta kwara la. nway ta si tatuk tunux mha sami balay wal min’uqu la. nanu yasa babaw nya lga, maras btwan musa mita squliq na Qwilan, pslayaw ta qu zyaw qani, kmal qu Mqwilan mha, iyat ta balay p’agal squliq, yasa qu pinkyalan nha, baha hmswa kngu nha msyaqih qu laqi ta kinbahan.

第二件事情是高義部落和哈嘎灣部落互殺事件。有一個從哈嘎灣部落的人名字叫Hayung Nexing，有一天他到內奎輝探訪親戚，晚上時一起聊天喝酒，當大家酒酣之際，Hayung Nexing就突然說:族人的就離開，他想要殺平地人。所有的族人都離開，只剩下一個醉醺醺地坐在位置上無法離開，Hayung Nexing拿出刀子就砍掉他的耳朵。之後高義部落的族人就說:我們去復仇!所以高義部落的族人就從鐵立庫到達哈嘎灣的山頭，他們將Mhkawan部落的水源頭，他們來檢視水源時就會碰到，講好到嘎拉賀部落上面打，沒過多久，他們真的打起來了，Mhkawan部落有13個人受傷，Qwilan部落有7個人受傷。之後他們說:我們不要打了!不然我們都會滅亡了!我們就點頭認錯吧! 之後他們就拿著賠償物去高義部落，我們要來解決這件事情。高義部落的族人說:我們不要再殘殺人了!這是相互講好的，因為擔心後代子孫會相互仇恨。

te cyugal ga qalang na Hakawan maki qutux squlliq, Silan Nomin qu lalu nya. trang mopuw spat kawas nya ga, mnbu na tlequn tunux nya, r’agan/ r’agun na yaqih na utux. siy wiway thmut hmaw, ru lokah balay lmosay, nanu yasa skngungu nha muluw zyaw. skbalay nha libu qhuniq, bhlan nha na qthuy na xray. ini nya ktnaq hmiriq ru mhtuw te tanux la. skngungu nya hmiriq qeqaya ru mihiy squliq, nanu yasa aki nha kyopun libu lozi. ana ga ini balay swayal kyopun libu la, siy wiway miyup te hlahuy hyagun na squliq Hakawan la. siy hmut mstoput babaw rsnat, hyagan mtgzyaw sa qnahi, aki nha kyapun mhul gasil, ini nha balay thyazi mhul, nanu yasa zmun nha yasa qu smwayal bhlan ru rasun te hogal, pkita nbu nya. pira kawas lga, blaq qu nbu nya mwah ngasal la.

第三個是哈嘎灣部落裡，有一個人他的名字叫Silan Nomin，當他18歲時，精神出了問題，被不好的神靈附著，所以他會常常大叫，或在馬路上不斷地遊走。他們擔心會出事，所以幫他蓋了一個木寮，並且用鐵鍊把他綁起來，但是他常常會破壞鐵鍊而逃出去。但是又擔心他會破壞其他的東西和會打人，所以想再把他關進木寮裡面，但是他卻不肯進去了，所以他就躲進森林裡，讓部落的族人到處追他。他會跳到深崖上面，在森林草叢裏面奔跑，他們想用繩子把他綁起來，但是綁不起來，他們只有用誘騙的方式把他綁起來，然後帶到城市去看病。過了幾年之後，等他的病好了他就回家了。

部落人物

1.qalang Hakawan maki qutux squliq, Taya Neban lalu nya. maki qutux ryax musa puyuw na rgyax Qrahu, musa tmuya tqenuw. ryax nasa ga, msbehuy ru hopa qu qwalax ru mrkyas qu qsya na gong la, uwah nya ngasal tska na tuqiy lga, aki krayas hminas squ gong, ana ga ini balay thoyay hminas, nanu yasa qu horun na qsya mqlwi mhoqil la, kya pira ryax qu ini uwah ngasal ru, nanu yasa qutux qalang na Hakawan ga ’san nha hmkangi, ru ’lwan nha syaw na gong kyahu na Qrahu la. spanga nha ru rasun nha ngasal ru blun nha buqul la.

哈嘎灣部落有一個叫Taya Neban的人，有一天，他到嘎拉賀的半山腰種香菇，那天下大雨水勢又大，在回程要回家的途中他想要跨越河邊，但是無法跨越，最後被水沖走死掉了。幾天後沒有回來，部落族人就一起去尋找，最後在嘎拉賀山下的河邊找到，把他揹回來後埋葬了。

2.qalang Hakawan ga maki qu sazing squliq, lalu nya ga Yukan lomuy ru Yote Yukan. maki qutux ryax hopa qu qwalax sbehuy ru hmol la. mrkyas mutang qu qsya na gong, thlaq cyugal qu squliq qasa musa csabu qulih. ini nha baqi hopa qu qsya nya, horul nya qu sazing hi qani la, ulung su maki squliq maki sa syaw nya, ’san nha pchot qu Yote Yukan hiya shoqan nha, ana yasa ini horiy na qsya rasun nha ngasal la. ana ga Yukan lomuy hiya lga wal mqlwi ru horun na hopa qsya la. kya llingay qutux byacing musa hkangi qutux squlih na Hakawan, ru maki qutux ryax ’lwan nha llingay na qalang Kinyopan qu abak na hi nya, rasun ngasal ru ’blun nha la.

哈嘎灣部落有二個人，名字叫尤幹 羅慕依和尤跌 尤幹，有一天下著大雨和颳大風，一下子就水災了，河邊的水變得很混濁，有三個人約好一起去撒網，他們不知道水勢變大，有二個人當時被大水沖走，幸好旁邊有人，他們把尤跌拉上來，把他背回家，但是錯失了把尤幹拉上來，他被大水沖走了，有一個哈嘎灣部落的族人，花了大約一個月的時間去尋找，最後在kinyopan部落找到他的屍體。

pinqyuwan na bnkis sraral qu musa simu tmqulih gong ga, mita simu ’nyal kahul yatux qu mutang na qsya ru nyux maras squ abaw ru m’ba qu qsya ga pgyarun, baha blaq horun su nya la. iyat balay kinqeri qu cinbaqan na bnkis ta sraral, sinlungan iyan, nanu yasa qu syan ta balay inlungan kwara.

相傳要去河邊漁撈，當你們看到上方的溪水混濁夾帶著樹葉，或是水勢漲大時要趕快逃離，不要被大水沖走了。祖先的智慧不能被輕忽，我們都要時刻牢記。