qalang Sqbu’/Sqbux / 長嶺部落
qalang Sqbu’/Sqbux / 長嶺部落
smr’zyut miru’mwani misuw qalang ru cyux te inu 部落概況與位置
smr’zyut miru’qalang sqbux hiya ga, te glasu na qalang, knsobih ki qqalang Yuwanshan, akya qutux kbhul meta knbawiq nya, ro cpyanga calay cquliq ki’an na Kahat, mwani ga sthay ini tehok mpux cquliq Tayal kyan cqani.
長嶺部落位於蘭陽溪畔,為大同鄉第一個部落,最靠近員山鄉,海拔約100公尺,目前以漢人為主,泰雅族人剩餘不到10人常住。
sinllwan lalu qalang 地名由來
smr’zyut miru’bnheci naha ga akya minkok mpux payt kawas, knahul mehong rgyax na Toyeng llyung Kgogan mwah cqani. skahul pinqyan na bnheci maha qalang qani ga piyux qsinux, maki biyok, mit, para ro bqanux, mica qa tringan naha hminas thiyaq na tuqiy mwah ski qalang Sqbux, sinnoya naha mlata, ro ini soya kaki cani, mica qa maki lalu loyi Qyunam, pnungan maha cyunga piyux qsinux, ro qalang Sqbux hiya ga piyux calay qbux, mica qa si cnlalu Sqbux san ki’an qani qa bnheci naha.
祖先約民國十四年期間,從桃園市復興區後山(Mkgogan)遷入本地。據耆老口述,本村因野生動物特別多,有山豬、山羊、山羌、梅花鹿等等,因此,祖先起初千里迢迢到長嶺目的是狩獵,而不定居,故本地有另一地名為格優南(Qyunam)據傳過去因野生動物特別多,且本部落有許多果子狸(qbux),因此祖先出來此地變命名sqbux。
pinqzyuwan qalang 部落遷徙
smr’zyut miru’ziray na klhangan Ipun ga, knahul Tkasan ro Tgliq mwah cqani. tringan cquliq Tkasan mwah cqani lro, kruma cipak cquliq musa loyi Hbun Slaq, ro tringan maki Tgliq na cquliq, musa qalang Kbanun, ro mwah loyi qalang Sqbux.
qalang Talan uraw hiya ga, maki cqa llyung mnibu lasu rgyax, cka qalang naha ga maki Talah, Bnaqi,Qba,Sqbux, qabax ga cquliq na Atayal, mehong lga maki loyi kahul llyung Gaogan na cquliq Tayal mwah llyung Mnibu qalang Sqbux,Talah,Syanoh.
日本時期,自 Tkasan 及 Tgliq(今桃園 市復興區蘇樂及鐵立庫一帶)遷入。原 Tkasan 族人遷入後,部分族人復遷至 hbun Slaq(台北烏來哈盆),其後部分 再遷回長嶺。原 Tgliq 遷至樂水者,復遷入本部落 Sqbux 地區。
崙埤村(qalang Talah)位於大同鄉西北方,村內有四個巷分別為:崙埤巷(Talah)、朝陽巷(Bnaqi)、林家巷(Q’pa)及長嶺路巷(S’qbux),大多為泰雅族人。
另有來自於桃園三光溪流域之Gaogan群泰雅族人移入大同鄉長嶺、崙埤、松羅等地區居住。
Gogan-musa qalang Talah-trkax quri Lomun- biyaq gong Cyaqung- hkangi quri Tayung- trkax silung Tayung- r’ra llyung Mnibu heci- kangi Nguhu Biru- tehok qalang talah- mehong lga tehok Sqbux
Gogan(桃園市復興區華陵村後山部落) – 移居至qalang Talah (宜蘭縣大同鄉崙埤村)-翻越雪山山脈達觀山(拉拉山) – 下切南勢溪源頭扎孔溪-橫走棲蘭山 – 上攀松羅湖 – 眺望蘭陽平原蘭陽溪 – 縱走松羅湖稜線– 抵崙埤部落 – 終抵長嶺部落。
tayal ka nyux qalang Sqbu’/Sqbux misuw qaniy 人口概況
smr’zyut miru’mwani lga, piyux cquliq wayal binah qalang ini ga tanux qqyanux, pcpung maha akya miman kawas uka calay Tayal maki cani baq kmyal ke Tayal la, mwani ga sthay tyugan cinmuyax mpux cquliq ki’an cqani, kmayal ke Tayal na bnheci wayal qabax la, mwani ga nanaq tyugan yutas yaki miman magan kawas ski tuyu mpux pgan kawas, mqutih hayi yaw qa kmayal ke Tayal qalang qani la, ro maxun naha Tayal ki Kahat msqun mqyanux, mica qa ini naha kmayal ke Tayal ro mwani ga wayal pinsqunan sexu ka qalang Sqnuxki qalang Talah.
目前部落已經面臨人口外移,預計五十年內將無泰雅族裔使用族語,目前僅3戶10人居住(但不長居部落),使用泰雅族語人口已隨著年長者過世,目前三人皆為中生代55歲-60歲,部落族語使用情況日漸惡化,且因漢人混居該地大部分屬於眾多漢人移居至此地,導致泰雅語言逐漸薄弱,行政區域規劃上已與崙埤部落併村。
snhyan 部落宗教
smr’zyut miru’基督教、長老教會
qqyanux 經濟與特產
smr’zyut miru’uka nanu sqqyanux qa qalang Sqbux, piyux cquliq nyan alan koning na kbly ryaniq ini ga kblay kyamay.
部落無經濟發展,目前族人皆從事工人工作,如工務段及山坡修建。
tuqiy 部落交通
smr’zyut miru’garing heci Gring mwah ga, uteng su haya si glgan ryaniq 台7甲線, skura qalang Slamaw, ini kbsyaq akya cmka cmpung ga, tehok su qalang Sqbux la.
從宜蘭市轉台七甲線省道,車程大約半小時
wahan tbasaw mzwi 部落觀光
smr’zyut miru’tuqiy na smlokah he qa 長崙: siyan naha mwah cani hmkangi rgyax ka mangay cisan na cquliq, blaq calay ktalan kintalan cani, ro piyux uyi kk’man ro qsinux.
長崙健行步道 : 許多遊客喜歡至此爬山,沿途有美麗的風光景色,以及許多動植物。
rgyax Sqbux: akya saying kbhul mpusal magan meta kinbawiq nya, thy kr’tung hayi pzisan qani, maki piyux ini klokah na na cquliq siyan naha mwah cani unro, ro thuyay r’ra heci na Girang.
長嶺山:海拔約225公尺,屬於輕級健行爬山景點,有許多爬山新手至此運動,能夠遠眺蘭陽平原。
ki’an pklahang binheci 部落文健站
smr’zyut miru’qalang Qba hiya ga baha cipak ciyan cquliq naha la, uka ki’an pklahang bnheci naha, mica qa musa naha sobih na ki’an na pklahang bnheci cqa qalang Talah, ro qalang Talah hoya ga maki mblaq na psbaqan ro byoing phgup. pincrux uyi pqwasan biru ro byoing, musa mkrax kinmxan cquliq ro psbaq llaqi.
長嶺部落居民因人口問題,所以無建設文健站,族人皆是前往的就近的崙埤文化健康狀況良好,崙埤擁有完善的教育和醫療設施。部落設有小學和醫療診所,為部落成員提供基本的教育和醫療服務。
gaga qalang 部落文化
smr’zyut miru’qalang Bngwan qani ga qalang Kahat, nanaq cipak cquliq ga Tayal. kruma cquliq naha kmayal ke Tayal uyi, ksobih kawas mwani ga uka cquliq kblay yaw na qalang qa naha, ro uka uyi kblay yaw na gaga cyunga, baha hmcwa cyunga ga uka cquliq musa qmuyiy ke Tayal ro mwani lga m_ngyut mnukil qabax bnheci naha la, mica qa uka uyi cquliq snibil gaga Tayal la.
圓山現為漢人為主之聚落,泰雅族人部分使用族語溝通,近幾年無辦理部落內部活動,且也無辦理傳統文化活動,因過去無傳承及耆老逐漸流逝,泰雅文化也隨之消逝。
cipak kinbaqan na gaga 文化小知識
smr’zyut miru’以下為採訪 Kumu Qawil之內容 :
uya mwani lga, (kayal cikay qnxan su cyunga) nanu qnxan myan cyunga ga muyax cyunga ga, qhoniq ga alan say cipaq cipaq ro, alan qnryang qnalang nya ga qa cyunga na muyax, ro babaw nya hani ga, maki qutux ruma ga , ruma ga kliyun babaw na kmahom muyax qa ruma, lingay nya hani ga pisa qani qhoniq gbahung naha ga alan qlangan naha qabax qa lingay nya ga, ho, cyunga ga qenut Tayal ga uka nanu, (niqun cimu nanu?) musa cami qumah ga phapuy cami ngahi ga, ngahi puyun myan ro, yahux ga yahux ga ramat ga yahux ga thkun myan ro, qaca sramat myan ngahi, cyunga ga uka nanu, (uka syam ga?) uka syam uyi haw, iyat babaw babaw nya lga maki qa biyok lga, cqa tyaba lga, mes qutux alan myan qyatan myan qa biyok lga, nanu cya ro ngta qmayat cami ga mica qa maki qa ngta laro, ro biyok, moyay qmayat uyi ya o, musa panga ngahi abax nya alan s’an na biyok qa abax ro ngahi ga, moyay cami, moyay qa qnxan cyunga ga, <riray mamu cyunga maha nanu qumah ma> nanu qumah ga min cami na payeh ga, pisa cani cipaq payeh nanu qmahan myan ro cyunga, ro babaw babaw nya ga, bsyaq bsyaq tyaba laqi lga, pinqmahan qa mayah ga, tmiyan myan qali lga, qali 是杉木, qali ga, (baqun mu baqun mu) babaw babaw nya tyaba laqi lga, qmahan qmayah kya lga, biqan cami naye na gokosyo lga, halan myan muya qmayah qali la, qutux qutux tmiyan qali, tyaba qali lga aro la, mica qa kblaq la, cyunga ga moyay kyaba myan cyunga kya maha nanu qyanux uyi ga,
(講一下你以前的生活)我們以前生活的房子,木頭會用的小小的,會拿來蓋以前的房子的牆壁,然後上面這邊,有一種竹子,手指的話都是做上面的屋頂,竹子的房子,然後房子的周圍他們都會把它用像這樣的木頭隔起來,以前泰雅族什麼都沒有很窮困,(那你們要吃什麼?)我們去工作的時候我們就會煮地瓜,我們煮地瓜,還有會水煮野菜拿來當作地瓜的配菜,以前什麼都沒有,(連肉都沒有嗎?)以前也沒有肉,到後面有豬之後,等到長大的時候,我們會買一頭豬飼養,還有養雞,因此我們才有豬跟雞,飼養也很累,要去背地瓜葉拿去餵給豬,我們很累,以前的生活很辛苦,<你們以前的時代怎麼工作>工作的時候會帶著鋤頭,會拿著像這樣小的鋤頭去開墾,到後面小孩漸漸長大後,就去開砍旱田,然後我們種杉木(嗯我知道),後面小孩長大之後,開墾完旱田後,鄉公所就給我們苗,讓我們去種植杉木,一顆一顆我們種杉木的長大之後,我們才過得好,我爸爸過得很辛苦他們是怎麼生活的,
ini myan baqi haw, yaba myan ga, qyatan cami nya cipaq ha ga, moyay moyay cyunga no kinqnxan ga moyay cami ay, ryaniq i cimang ana qa llyung hani ro, ana qa rgyax ga cipaq kryaniq lga,hplan nanaq wahan myan ryaniq, ziray cyunga ga moyay, ana nanu ga uka ga ngahi ro yahux ro trakis niqun myan, a nanu i muya cami layan ro bolu ga, nanu mica qa thkun ro sramat myan ga cyunga yaba yaya myan maha kya ro manga, nanu musa cami qumah i saniq kahul muyax ro nanu qabax qa roq rgyax ni qabax ana inu halan myan qumah ga, tmiyan myan a ngahi ro trakis, cyunga na qnxan ga maha kya, ngahi ro trakis ga qaca ga cxun ro niqun myan, cyunga ga qaca ga,uka nanu la, moyay ga cyunga no qnxan ga moyay cami, musa qmayah ga panga laqi, mwah i muyax lga sgiba laqi lro panga cami ngahi niqun myan, <lukus cimu nanu cyunga ma?> <nanu lukus mamu cyunga ma?> lukus? lukus cyunga ga cmninun a nanu la, a nuka qa qnqom ga, nuka qnqom ro qaca lga, o piyux yaw qaca, alan i mrwa alan qu qba ro, qaca masoq lga,
我也不知道,我們的父親以前很辛苦要我們很久以前的生活很辛苦,以前溪流的道路很小條,無論是山林裡的小條的路,都是我們自己去做的道路,以前的時代很辛苦,什麼都沒有,我們只有吃地瓜與野菜和小米,啊我們還會種綠豆長豆,然後我們的爸爸媽媽會把它拿來烹煮做菜吃,我們去旱田工作白天從家裡然後就會到你看這個全部的山坡地我們都會種植,我們以前哪裡有地方耕種,以前的生活就是這樣地瓜和小米我們搗來吃,以前就是那個什麼都沒有,我們的生活很辛苦,去旱田也要揹小孩,之後我們還要抱小孩還有揹回來的地瓜們會拿來吃,<因為以前的衣服是穿什麼?><以前你們的衣服?>衣服?我們以前衣服是用編織的用那個什麼了,苧麻編織的,喔那個有很多繁雜的步驟要做,要用手這樣子用,結束之後,
alan pncisa loyi ro alan loyi plos loyi ro, qaca ga thkun, nhalan i tmahoq a 以前的qbuli a puniq ga, rayun holi kya ro, halan tmahoq kya kwayay ca lga, mlabu la mlabu lga nanu qaca qa tunun ro, kliyan lukus lga, ana yopan laro, lukus la kliyun 以前的aro ga lukus Tayal, (yaki cyunga maki nanu gaga qalang ta ku?) (gaga, gaga Tayal, kayal cikay gaga Tayal) o gaga Tayal ga piyux gaga Tayal cyunga haw, (kayal cikay, sbaqi cikay laqi kinbahan) gaga Tayal cyunga ga, yutas ga baq gaga, ini hmut i mrawi ga, qutux lungan na binheci, Tayal cyunga ga mnheci ga, maki qa mrhow uyi, mrhow naha kmayal qa tomoq lga, mrhow lga qaca pungan ke na cami Tayal, (ima gmwayax tomoq ca?) a? (ima nusa gmwayax tomoq ca?) han qabax qalang kya baq qyanux ga, hiya ga na qutux mrhow na Tayal qa baq kmayal, qaca ga baq kmayal gaga na Tayal, ini hmut cyunga haw, qutux ke na mrhow Tayal lga, pungan naha ini su pungi ga ini qbaq qyanux ga, uya qyanux ga qnxan mwani ga, qyanux cyunga gaga Tayal ga blaq, ini hmut Tayal cyunga ay, qutux lungan naha, mhasaw ta kya qaca ga, mung ke na mrhow ga qa Tayal uyi ga, musa sli qabax qa mlikuy ro, pungan naha qa ke na mrhow ga,
種麻、晒麻、搓纖、紡紗、絡紗、煮線,他們以前會用木頭的炭灰,去洗那個苧麻線,等到變白的時候他們就會拿來編織了,用來製作衣服,無論製作泰雅族的褲子衣服,(阿嬤以前部落有什麼禁忌嗎?) (講一下禁忌泰雅族的禁忌)噢以前泰雅族有很多禁忌喔,(講一下教一下後代的小孩)以前泰雅族的禁忌啊,只有男生比較懂競技,未婚男女性方面不會隨便互相侵犯,以前他們都同聚一心,有一個耆老他們稱作頭目,我們泰雅族的人會聽他講的話,(是誰去選擇頭目呢?)蛤?(是誰去選擇那個頭目?)喔所有部落的人會決定,最會生活的人就有機會成為耆老,誰會講泰雅生活規則的人。以前不輕易隨便,耆老講的話他們都會聽,如果你不聽的話你就不會生活,以前泰雅族的生活禁忌很好,泰雅族人不會隨便,而且心會聚集在一起,很團結,然後泰雅族人也都聽耆老的話,男生都會聚集在一起聽頭目講話,
mica qa kbaqun naha mtiyaw, o Tayal cyunga uyi ga blaq haw ini hmut, (kneril ga maki nanu gaga ku?) kneril? kneril ini hmut musa cisal cisal ana inu uyi ay, ana maki likuy ana maki inu ga, ini hmut cisal cyunga, mngungu cqa mrhow, hmut su cisal ga sang’un naha, kneril cyunga ga maki gaga uyi ini hmut uyi, blaq uyi mung ke na mrhow, cyunga ga i krakis lga kekong laro, ga blaq qa mlikuy ga nanu mica alan naha kekong ga,
他們也因此知道要怎麼工作,喔以前泰雅族真的很好,不隨便,(女生有什麼禁忌嗎?) 女生?女生不會隨便去哪裡玩,無論老公在哪裡女生都不會隨便出去玩,他們害怕耆老,如果你隨便出去玩你會被耆老罵,以前泰雅族的女生有自己的生活規則不隨便,也很好聽耆老的話,然後到了年輕的時候就結婚了,那如果男生好的話就會讓他們結婚。